Gedurende iets meer dan drie eeuwen (vanaf 1669 tot 1975) was de compacte “opteller met schuifjes” (“rekenschuif”, “slide adder”, “Zahlenschieber” …) een handig hulpmiddel bij het optellen van getallen. Het principe was heel eenvoudig. Een tandlat werd met behulp van een pen verschoven over het gewenste aantal. Elke positie in een getal (eenheden, tientallen, honderdtallen …) had z’n eigen tandlat. De actuele waarde van elke positie was zichtbaar in een uitsparing van de behuizing. Wanneer de som in een decimale positie echter tien of meer is, dan moet het cijfer van de eenheden op die positie behouden worden en het cijfer van de tientallen opgeteld bij de decimale positie links (de zgn. "overdracht" of "carry”). Dit werd mechanisch gerealiseerd bij de “slide adder” door bij de eenheden in de tegenovergestelde richting te verschuiven en bovendien, via een verbinding met de volgende schuif (tiental), deze schuif over één eenheid te verschuiven. Meestal gaf een markering (bv. rode opdruk) op de schuif aan dat men met een overdracht te maken had.
De eerste versie van een rekenschuif, de Abaque Rhabdologique, werd door de Parijse arts en uitvinder Claude Perrault in 1669 beschreven.
Het zijn de Fransman Caze (1720) en de Rus Kummer (1847) die, op basis van het principe van Perrault, de eerste commerciële rekenschuiven bouwden.
Een naam die zeker nog moet worden vernoemd, is deze van Louis Troncet. Zijn versie van de rekenschuif heet Arithmographe (1889). Rekenschuiven worden daarom ook zeer dikwijls vermeld aan de hand van de soortnaam “Troncet” of “Arithmographe”.
In Duitsland was Addiator heel erg populair, zodat deze firmanaam ook wel als soortnaam gebruikt wordt.
DUPLEX, ADDIATOR (Berlijn, Duitsland), 1930 … 1975
Een “rekenschuif” bestaat voornamelijk uit dunne metalen onderdelen (aluminium, staal, messing …), sommige geplooid en voorzien van een coating of geëtst. Vijftien onderdelen volstaan voor dit DUPLEX-model van ADDIATOR. Zelfs de tandlatten zijn vervaardigd uit dun plaatmateriaal.
Collectie: E. Smet (item 32)
UNIVERSAL, ADDIATOR (Berlijn/Wolfach, Duitsland), 1930 … 196x
Deze rekenschuif, eveneens van ADDIATOR, heeft een extra register onderaan zodat je daarin het negatieve saldo bekomt als je een groter getal van een kleiner aftrekt.
Collectie: E. Smet (item 50)
ADD-A-TIME, ADDIATOR (Wolfach, West-Duitsland), 1957 … 1967
Deze rekenschuif is geschikt om vlot uren (decimalen) en minuten op te tellen (voorzijde) en af te trekken (achterzijde). De handleiding die hierbij geleverd werd, is van de Astro-ADDIATOR die rechts ook nog twee kolommen voor de seconden had. Ze kan natuurlijk ook gebruikt worden om te rekenen met hoeken (graden, minuten en seconden). Deze rekenschuif werd verkocht aan astronomen en piloten. Ze werd ook gebruikt op de bekende Berlijnse AVUS renbaan. Deze rekenschuif is nog niet uit de originele doorschijnende plasticbescherming gehaald.
Collectie: E. Smet (item 53)
DUPLEX, ADDIATOR (Berlijn of Wolfach, Duitsland), 1930 … 1975
Het “medium model” was compacter dan het “standaardmodel” van Addiator. Het goud/zwarte model is in messing, het zilver/groene in aluminium.
Collectie: E. Smet (item 9 en 113)
STANDAARD, ADDIATOR (Berlijn of Wolfach, Duitsland), 1933 … 196X
Handig voor op je bureau en toch compact om op te bergen.
Collectie: E. Smet (item 57)
HEXADAT, ADDIATOR-ADDIMAX (Wolfach, West-Duitsland), 1967 … 197x
Het optellen en aftrekken van hexadecimale getallen werd voor programmeurs met behulp van deze rekenschuif eenvoudiger. Het veld onderaan toont bovendien het complement van het veld in het midden. Addiator had in z’n gamma zelfs een kit speciaal voor programmeurs, met daarin o.a. een HEXADAT, een decimale rekenschuif en een rekenlat. Ze hadden ook een OCTADAT.
Collectie: E. Smet (item 95)
Pro Calculo!, CBR of BUG (Berlijn, Duitsland), 1921 .. 1923
Otto Meuter ontwikkelde de Pro Calculo! toen hij nog samenwerkte met Carl Kübler, de eigenaar van de firma Addiator-Gesellschaft. Onenigheid tussen beide mannen zorgde ervoor dat hij in zee ging met Jean Bergmann, eigenaar van “Continentale Büro-Reform” (CBR) en “Bergmann Universal Gesellschaft” (BUG).
Collectie: E. Smet (item 261)
PILOT ADDING MACHINE, CBR in opdracht van Z.ZIEMBICKI (Berlijn, Duitsland), 1921 …
Net als bij de Pro Calculo! kan je met deze “rekenschuiven”, die onder de naam PILOT ADDING MACHINE in Polen verkocht werden, optellen en aftrekken. Het op nul zetten gebeurt door de stang bovenaan volledig uit te trekken en terug in te schuiven.
Collectie: E. Smet (item 156 en 207)
The Pocket Adding Machine, CBR (Berlijn, Duitsland), 1921 … 1925
Het Britse pond (“pound sterling”, symbool £) was tot voor de omschakeling in 1971 naar het decimale stelsel, onderverdeeld in 20 shilling (Latijnse solidus, symbool s). Een shilling bestond uit 12 pence (enkelvoud penny, voorgesteld door het symbool d, afkomstig van het Latijnse denarius). Deze onderverdeling is duidelijk te herkennen in de opbouw van “The Pocket Adding Machine”. Leuk is ook het namaaklederen etui (slang imitatie) in karton.
Collectie: E. Smet (item 358)
CORRENTATOR, CBR (Berlijn, Duitsland), 1924 … 193x
Om vlot te kunnen overschakelen van optellen naar aftrekken en v.v. is deze CORRENTATOR rekenschuif va de firma CBR voorzien van een scharnierend afdekplaatje. Hierdoor is enkel bovenaan (optellen) of enkel onderaan (aftrekken) een overdracht mogelijk.
Collectie: E. Smet (item 338)
CORRENTATOR, CBR (Berlijn, Duitsland), 1924 … 193x
In de sokkel in bakeliet is een gietijzeren gewicht verwerkt om het geheel te verzwaren. De draaiknop om de afdekplaat te verdraaien ontbreekt spijtig genoeg in dit model (rechterzijde ter hoogte van het scharnier).
Collectie: E. Smet (item 93)
CORRENTATOR, Unical (Basel, Zwitserland), 1945 …
Vanaf 1945 werd de Correntator niet meer in Duitsland, maar in Zwitserland geproduceerd. Jean bergmann, de eigenaar van CBR, was in de jaren dertig naar Zwitserland geëmigreerd. Voor de naam van zijn firma gebruikte hij een samenvoeging van de woorden Universal en Calculator.
Collectie: E. Smet (item 258)
TASCO ARITHMOMETER, Morse Chain Company (?) (New York, U.S.A.), … 1945 …
Deze glimmende “vestzak” rekenhulp wordt bovendien in de handleiding ook nog aangeprezen als “The best computer made” en geschikt voor de vier hoofdbewerkingen. Om van optellen naar aftrekken over te schakelen wordt het masker naar boven geschoven. Het werd verdeeld door Tavella Sales Co. op West Broadway in New York. De verpakking en handleiding verwijzen naar de quasi identieke GRAY rekenschuif.
Collectie: E. Smet (item 158)
POCKET Calculator, MBC (Japan), … 1950 …
De POCKET Calculator is zowel geschikt voor het optellen als voor het aftrekken. Het optellen met overdracht in een bepaalde kolom gebeurt bovenaan (zilveren pijl en plusteken bovenaan). Als je bij het aftrekken uit de kolom links wil gaan “lenen”, maak je gebruik van de overdracht onderaan (rode pijl en minteken onderaan).
Collectie: E. Smet (item 137)
MACHINE À CALCULER, ReBo (Marseille, Frankrijk), 1920 …
De Franse ingenieur Reybaud nam in 1923 een patent op deze rekenhulp. Deze versie met mooie Jugendstil versiering werd aangeboden met een “bloc chimique pertétuel” (in Duitsland gekend als "Zaubertafel"). Hierop kon men tussenresultaten noteren.
Collectie: E. Smet (item 82)
